Strona główna » Aktualna sytuacja

Ostatnia modyfikacja: 03.06.2023

 Opis aktualnej sytuacji prawno-administracyjnej powstał w oparciu o informacje przekazywane przez rodziców z różnych cześci Polski.

Postępowanie administracyjne

• Świadczeniodawcy (lekarze, przychodnie) są obowiązani wysyłać kwartalne raporty do Sanepidu zawierające wykazy osób zaszczepionych oraz uchylających się od szczepienia. Na tej podstawie Sanepid wszczyna postępowanie w stosunku do osób niewykonujących obowiązku.
• Obecnie większość Powiatowych Inspektorów Sanitarnych (zwanych dalej Sanepidem) stoi na stanowisku, że jego ustawowym obowiązkiem jest kontrola nad wykonywaniem szczepień i wszczynanie postępowań w przypadku niewykonywania tego obowiązku przez obywateli.
• W zależności od powiatu dokładny przebieg procedury może trochę się różnić ale generalnie wygląda ona jak niżej:
  • wysłania wezwania do wykonania obowiązku
  • wysłanie upomnienia z groźbą wszczęcia postępowania egzekucyjnego w przypadku niewykonania obowiązku
  • wystawienie tytułu wykonawczego i przekazanie go do wojewody
  • wydanie postanowienia o nałożeniu grzywny przez wojewodę
  • w tym miejscu zaczyna się procedura odwoławcza która przechodzi przez Ministra Zdrowia a potem przez sądy administracyjne
  • więcej i bardziej szczegółowo na temat samej procedury i drogi odwoławczej na stronie postępowanie.
• Wysokość grzywny zależy od województwa. Zwykle grzywna jest nakładana w jednym województwie w dokłanie tej samej wysokości na różne osoby i nie zależy od sytuacji materialnej zobowiązanego. Np w małopolsce wysokość grzywny wynosi po 300 zł na dziecko, w wielkopolskim 420 zł, kujawsko-pomorskim po 500 a w woj. pomorskim 2500.
• Powyższe wskazuje, że organy nie stosują żadnej racjonalnej zasady co do wysokości grzywny jak również nie ma żadnej odgórnej polityki w tej sprawie.
• Grzywna jest zwykle nakładana na oboje rodziców niezależnie. Przykładowo jeżeli rodzice posiadają jedno dziecko to każde z rodziców może dostać grzywnę po 300 zł. Wtedy mają razem do zapłaty 600 zł.
• Jeżeli w rodzinie jest więcej dzieci nieszczepionych to oczywiście grzywna mnoży się jeszcze przez ilość dzieci.
• Oprócz grzywny rodziców obciążają koszty wystawienia postanowienia. Jest to kwota ok 50 zł za postanowienie.
• Nie wszystkie Sanepidy wszczynają postępowania administracyjne - zależy to od konkretnego powiatu. Są też Sanepidy, które poprzestają na wezwaniu do złożenia wyjaśnień. Są także Sanepidy, które niczego nie wysyłają do zobowiązanych. Obecnie nie istnieje ogólnopolska lista Sanepidów powiatowych zawierająca informację, który Sanepid i jak reaguje ale być może taka lista powstanie na podstawie wypełnionych ankiet.

 

Droga odwoławcza

• Wiele osób na które nałożono grzywny złożyło odwołania. Odwołanie takie rozpatruje na początku Minister Zdrowia, potem Wojewódzki Sąd Administracyjny a potem Naczelny Sąd Administracyjny.
• 99% odwołań jest rozpatrywanych negatywnie, zarówno przez Ministra Zdrowia jak i przez Wojewódzkie Sądy Administracyjne. Argumentacja zwykle jest ta sama: szczepienia są obowiązkowe, Sanepid jest organem, który tego musi pilnować, wojewoda jest organem uprawnionym do nakładania grzywny, a wszystkie zarzuty są nieuzasadnione. Tu często następuje niepełna argumentacja, brak dokładnego odniesienia się do przedstawionych zarzutów lub po prostu omijanie sedna konkretnego zarzutu.
• Większość z tych postępowań trwa dalej co skutkuje tym, że postanowienia ani wyroki nie są dalej prawomocne.
• W grudniu 2016 Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną na postanowienie o nałożeniu grzywny (http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/F8F9135906). Sąd wprawdzie nie zgodził się z argumentacją skarżących ale jednocześnie wyraźnie wskazuje, że należy stosować argumentację opartą o konkretne przepisy związane z zarzutami do postępowania egzekucyjnego. Wyrok ten nie oznacza, że nie ma sensu się dalej odwoływać tylko że trzeba to robic w inny sposób.
• Nowe skargi do NSA są składane co jakiś czas ale na rozstrzygnięcie trzeba czekać ok 2 lata.
• Jeżeli NSA rozpatrzy jedną ze skarg pozytywnie i uzna, że postanowienie o nałożeniu grzywny zostało wydane z naruszeniam prawa lub że zarzuty do postępowania egzekucyjnego są uzasadnione, będzie miało to implikacje na wszystkie toczące się obecnie postępowania. Sądy wojewódzkie są zobowiązane stosować się do wyroków NSA. Zatem można założyć, że wszystkie obecne postępowania zakończą się w ten sam sposób, tj uchyleniem postanowień.

Metody działania organów administracji państwowej

• Pierwszą metodą, było wydawanie decyzji przez Sanepid nakazującej wykonanie szczepienia. Wyrokiem z dnia 6.04.2011 Sygn. akt. II OSK 32/11 Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że takie działania są niezgodne z prawem gdyż obowiązku określonego w ustawie nie można dodatkowo ustalać na drodze decyzji.
• Drugą metodą było wystawienie przez Sanepid tytułu wykonawczego i jednocześnie postanowienia o nałożeniu grzywny. Wyrokiem z dnia 1.08.2013 Sygn. akt. II OSK 745/12 Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że takie działania są niezgodne z prawem gdyż Sanepid nie jest organem właściwym do prowadzenia egzekucji obowiązku szczepień. Organem właściwym w takich sprawach jest wojewoda.
• Trzecią metodą, obecnie wykorzystywaną, jest wystawienie tytułu wykonawczego przez Sanepid, a następnie przekazanie go do wojewody, który na tej podstawie wystawia postanowienie o nałożeniu grzywny.
• Oprócz grzywien zdarzały się też bardziej złośliwe działania takie jak zgłaszanie wniosków do sądów rodzinnych o zbadanie sytuacji dziecka. Wszystkie tego typu sprawy zakończyły się umorzeniem. Sądy uznawały, że brak szczepień ochronnych nie może być przesłaną do wydawania zarządzeń przez sąd (np ograniczenie władzy rodzicielskiej), a oprócz tego od egzekucji szczepień Sanepid ma postępowanie administracyjne i nie leży to w gestii sądu. Obecnie tego typu działania przestały już występować. Prawdopodobnie duży wypływ miały wygrane sprawy w sądach jak i przede wszystkim pismo wiceministra sprawiedliwości do Głównego Inspektora Sanitarnego. W piśmie tym wiceminister Patryk Jaki wskazał na niedopuszczalne kierowania spraw do sądów rodzinnych z powodu braku szczepień i zwrócił się do Głównego Inspektora Sanitarnego o zaprzestanie tej praktyki.

Ważne

• Grzywna w celu przymuszenia nie jest karą za brak szczepienia. Jej zadaniem jest przymuszenie do wykonania obowiązku. Wykonanie obowiązku jest podstawą do uchylenia postanowienia (nie trzeba płacić grzywny).
• Samo złożenie odwołania nie zwalnia z obowiązku zapłaty grzywny jednakże tylko w części województw grzywny te są egzekwowane bez końcowego rozstrzygnięcia przez sąd. Egzekwowanie grzywny pomimo prawomocnego wyroku sądu jest możliwe na mocy ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Większość osób w Polsce nie jest tego świadomych i są one przekonane, że tylko na podstawie prawomocnego wyroku można komuś zająć np konto bankowe. Nie, tak nie jest i wyżej wspomniana ustawa jest tego dowodem. Na podstawie tej ustawy wiele firm zostało zniszczonych przez organy administracji państwowej o czym było nie raz głośno w mediach (sławny już przypadek firmy Optimus czy JTT Computer).
• Pomimo niekorzystnych wyroków Wojewódzkich Sądów Administracyjnych warto się odwoływać. Otwarta droga odwoławcza powoduje, że postanowienie o nałożeniu grzywny jest nieprawomocne. Daje to szansę jego uchylenia w przypadku pozytywnego wyroku NSA. Na przestrzeni ostatnich lat stało się już tak dwa razy. Pomimo wielu niekorzystnych wyroków WSA - Naczelny Sąd Administracyjny orzekł inaczej i wiele postanowień o nałożeniu grzywny zostało uchylone, a Sanepid musiał zwracać pobrane grzywny.
• W przypadku zapłaty grzywny i późniejszej wygranej w sądzie - Sanepid musi zwrócić cała zapłaconą grzywnę wraz z kosztami sądowymi.
• Sądy Administracyjne badają zgodność działania organów administracji z obowiązującym prawem. Sądy te nie zajmują się żadnymi aspektami medycznymi szczepień, nie rozstrzygają czy szczepienia są pożyteczne czy szkodliwe oraz czy obowiązek szczepień powinien istnieć w Polsce czy nie.